در اسلام اولین کار کرد خانواده ، برآوردن  نیاز های غریزی انسان دانسته شده است . علاوه برآن نیازهای عاطفی، بقای نسل ، آسایش روحی زن و مرد در کنار یکدیگر ، داشتن یک زندگی امن و مطلوب ، ایجاد سلامت روحی در فرزندان ،تعلیم و تر بیت فرزندان  ، رشد اخلاقیات در فرزندان و شکل گیری سنت ها ، عقاید و هنجارها در دل خانواده همه از جمله کارکردهای مهم و برجسته خانواده محسوب می شود.در بحث کارکرد  اجتماعی خانواده ، مواردی چون سازگاری فکری و روحی ، ترجیح برتری منافع دیگران بر خود ، یادگیری ایثار و تعاون در جامعه محسوس است . زیرا از آنجا که خانواده قابلیت رشداین مسائل رادارد لذا حلقه واسطی بین فردو جامعه محسوب می شود .
اين مباحث مواردی است که در کتابهای خانواده در اسلام عموماً متذکر آن شده اند . اما اینها اهداف میانی خانواده اند بنظر می رسد از هدف و کارکردغایی خانواده در مجموع کتب اسلامی ما غفلت شده است .
کارکرداصلی خانواده و تشکیل زندگی، رساندن انسان ها به مرتبه غایی وجودشان است آنچه ما از آن در این نوشته به کارکرد عرفانی تعبیر می کنیم.
 عرفان یعنی معرفه النفس، خودشناسی و خودسازی.از این دیدگاه بزرگترین رسالت زن و مرد در ازدواج همیاری یکدیگر برای رسیدن به سطوح عالی خودسازی و کمال نفس است که قرآن از آن  به حیات طیبه ونفس مطمئنه یاد می کند.
وقتی پیامبر اکرم (ص) می فرمایند : کسی که ازدواج کند نصف دینش را احراز نموده است چنین به نظر می رسد که چون دین وسیله کمال انسان است و اوج مفهوم کمال در معارف دینی لقاء الله است که حصول نفس مطمئنه یا حیات طیبه می باشد بنابراین می توان نتیجه گرفت که قاعدتاً باید مسیر کمال از دل خانواده عبور کند .
 شاید این امر ابتداً بنظر بعید برسد و شاید حتی بعضی تصور کنند رسیدن به این مقام به جهت دشواری راه، با تجرد و ازدواج نکردن سازگارتر و آسان تر است. چرا که با ازدواج سطح اشتغالات و مسئولیت طرفین افزایش می یابد و فراغ بال انسان ها کم می شود و برای رسیدن به هدفی چنین والا و متعالی ، که احتیاج به تلاش مستمر و برنامه ریزی دائم دارد باید تفرق خواسته ها و تعدد اشتغالات را کاهش داد این راه همت عالی و تلاش بسیار می طلبد که با اشتغالات ناشی از ازدواج سازگار نیست اما مطالعه در آیات قرآن روشن می سازدکه(سوره روم آیه22 ) قرار گرفتن در کانون خانواده نه تنها نباید اشتغال فکری ایجاد کند بلکه خانواده و زوج های همراه باید وسیله تسکین و آرامش یکدیگر باشند و این در صورتی است که هدف زوجین از ازدواج همراهی برای رسیدن به حیات طیبه و نفس مطمئنه باشد که مهمترین کارکرد خانواده از نظر اسلام به شمار می آید از این دیدگاه تشکیل خانواده و رفع نیازهای غریزی و عاطفی در پناه آن ، باعث افزایش در شتاب مسیر حرکت و زمینه آرامش و تسکین خواهد بود . وقتي پيامبر اكرم مي فرمايد كسي كه براي خدا ازدواج كند و براي خدا تشكيل خانواده دهد شايسته ولايت خداوند گردد. با توجه به مفهوم وحقيقت ولايت در اسلام شايد بتواند اشاره اي به اين مطلب باشد.